Jesteśmy społecznością, która kocha książki

„Jak na swój gatunek, to naprawdę wciąga” – ta myśl towarzyszyła mi dość długo podczas lektury „Uwikłania”. Tak, całkiem fajnie to do mnie przemawiało – z jednej strony rzucało się w oczy, że Miłoszewski chce napisać taki nieco ambitniejszy kryminał, wskazywały na to te najbardziej zewnętrzne, „widoczne” okoliczności, podjęcie w tekście problematyki terapii psychologicznej oraz tego, jakie źródła ma duża część biznesu w Trzeciej RP, ale nie tylko one, także np. mnogość nawiązań literackich. W każdym razie widać było że autor nie ma zamiaru, cóż, umizgiwać się do czytelnika. Że to nie ma być Coben :) Z drugiej – naprawdę miałem wiele frajdy z czytania, nawet gdy weszła, siłą rzeczy, dochodzeniowa żmudność (bo nasz dzielny śledczy chodził po biegłych itd.) to nie miałem poczucia, by pisarz musiał się z nią jakoś szczególnie zmagać, wyglądało to tak, jak gdyby poddawała mu się ona sama. A to o to zadaje się o takie właśnie wrażenie idzie w tego typu zmaganiach :)

Do tego dochodziła naprawdę w miarę sprawnie robiona kreacja postaci. Rzecz charakterystyczna: gdzieś tak od czterdziestu procent tekstu autentycznie czułem się tak, jakbym znał tych ludzi co najmniej od kilku tomów jakiegoś cyklu literackiego, nie raptem od początku tej konkretnej książki. A to już chyba spore pisarskie osiągnięcie.

No, tylko, że potem coś dziwnego zaczęło się dziać z samą fabułą. O ile kreacja świata (notabene duży plus za Warszawę jako jednego z bohaterów książki) dalej była nader okej, o tyle sam ciąg przyczynowo-skutkowy już nie. Interesujące, że mogę w sumie podać dokładny moment, kiedy moim zdaniem zaczęło się to walić – o ile sekwencja z kojarzeniem cyferek była jeszcze bardzo w porządku, o tyle cudowne odnalezienie nekrologu już nie. Ciężko mi sobie wyobrazić, by prokurator, goniony terminami, pracujący nad kilkoma sprawami naraz, tak po prostu w tak olbrzymim stopniu zaufał swojej intuicji. Nawet super-hiper-wspaniały-stróż-prawa-pan-prokurator-Szacki.

Generalnie im dłużej tę książkę czytałem, tym bardziej miałem wrażenie elementów rozpadu struktury tekstu. Nie rozpadu jako takiego, wszystko ogólnie trzymało się kupy aż do końca, właśnie „elementów rozpadu”. Ten Zły tak po prostu dzwoni do naszego dzielnego śledczego (ej, co on właściwie chciał przez to ugrać?), serio? Tu muszę zresztą dodać pewną bardzo konkretną uwagę techniczną – gdyby to Szackiemu pozwolono wybrać wtedy knajpę, w której panowie się spotkali, cała ta scena robiłaby o wiele, wiele większe wrażenie. Szczegół, ale w naprawdę wielkim stopniu zmienił, przynajmniej w moim wypadku, percepcję tego, jak wiele Ten Zły może.

I, konsekwentnie, finał powieści nie powala. Serio nikt by się wcześniej nie zorientował, co ich wszystkich łączy? Naprawdę? Serio ten człowiek mógł połączyć losy tylu osób – to trochę jak z tą intuicją naszego śledczego: ciężko w to uwierzyć. Ciężko uwierzyć w taką liczbę zbiegów okoliczności.

Ale, podkreślmy to, samą koncepcję uwikłań opisanych przez Miłoszewskiego jak najbardziej kupuję i ciężko będzie mi o nich (i o ich skali) zapomnieć. Tak: to już dużo.

„Jak na swój gatunek, to naprawdę wciąga” – ta myśl towarzyszyła mi dość długo podczas lektury „Uwikłania”. Tak, całkiem fajnie to do mnie przemawiało – z jednej strony rzucało się w oczy, że Miłoszewski chce napisać taki nieco ambitniejszy kryminał, wskazywały na to te najbardziej zewnętr...

Rozwiń

Zwiń

C.J. Tudor, pisząc tę powieść, mocno ułatwiła sobie pracę.

I nie chodzi mi teraz o wprowadzenie do niej mocno przemawiającego do nas dziś, w 2024 r., motywu pandemii oraz groźnego wirusa wyniszczającego, niespodzianka, płuca. Notabene autorka w posłowiu twierdzi, że było przeciwnie niż mi się przez całą lekturę wydawało, że z powodu podjęcia tego jakże modnego tematu wydawnictwa nie chciały opublikować jej dziełka, słodkie. No, ale na myśli mam tu co innego. Otóż jeżeli zastanowimy się, co jest najmocniejszą stroną „Debitu” to np. ja nie będę miał wątpliwości, że będzie to to, że doskonale czujemy atmosferę zamknięcia, klaustrofobiczności, atmosferę odcięcia od świata. No, tylko, że… dość trudno było popsuć ten motyw, zważywszy, że pisarka na dzień dobry zamknęła swoje postacie w bardzo małych, klaustrofobicznie właśnie małych, pomieszczeniach (czy w każdym razie miejscach). Ciężko nie zauważyć, że takie zamknięcie służy nader jednoznacznie budowaniu owej atmosfery, można wręcz zaryzykować tezę, że dla w miarę zdolnego pisarza jest to pod tym względem literacki samograj.

Ktoś mógłby zapytać: „I co z tego, skoro to działa, naprawdę tę ich sytuację czujemy, udziela nam się to, co czują bohaterowie”. Okej, zgoda, sam tak przez pewien czas w trakcie lektury myślałem, sądziłem wręcz, że „Debit” stanie się moją ulubioną, obok „Innych ludzi”, powieścią Tudor. A potem zaczęły się schody…

Popatrzcie na książkowe postacie jako takie. Teoretycznie mamy mieć troje równoważnych – tak w każdym razie ma się nam z początku wydawać - bohaterów, których oczami widzimy wykreowany przez autorkę świat i grupkę osób wokół każdego z nich. No, ale… czy tylko ja przez cały czas miałem wrażenie, że Hannah mocno przyćmiewa sobą całą resztę? To o niej dowiadujemy się zdecydowanie najwięcej (nawet mimo faktu, że dostajemy też np. konkretne flashbacki co najmniej jednej z pozostałych osób dramatu), to jej wrażliwość nam się udziela, to na niej się skupiamy. Co więcej, gdy potem okazuje się, kto tu był od początku najważniejszy, to pisarka nijak nie wykorzystuje okazji, by jakoś wyzyskać to, że wcześniej tak często patrzyliśmy właśnie na Hannah, nijak tym nie gra. Wyzyskanie tej okoliczności byłoby bardzo, bardzo trudnym zadaniem pisarskim, owszem, zgadzam się, ale mogłoby z tego wyjść coś naprawdę świetnego – i w ogóle nic takiego tu nie otrzymujemy.

Podobnie jest z samą książkową fabułą. Jak na to spojrzeć z perspektywy, to całość sprowadza się do tego, że ktoś chce coś zrobić ze względu na pewien fakt :) I cały tekst polega na tym, że najpierw (no, nie do końca „najpierw” co prawda) poznajemy motywację owego kogoś a potem widzimy te starania. I już. Autorka mocno się natrudziła, by nadać temu wszystkiemu cokolwiek operową oprawę, zresztą generalnie za kreację świata akurat dają plusik, jest mocno „w oddaleniu’, stanowi tło dla zmagań naszych bohaterów, tak, jak Tudor tego niewątpliwie chciała, ale cała akcja sprowadza się właśnie owych starań owej osoby.

No, ale przeczytać można, wspominając nasze pandemiczne lęki sprzed nie tak wielu przecież miesięcy.

PS: Jeszcze co do tych miejscówek, o których pisałem powyżej, to to ich wzmiankowane podobieństwo do siebie wzajem miało pewien nieprzyjemny skutek uboczny: raz czy dwa autentycznie myliły mi się one ze sobą i nie do końca ogarniałem, o którym z nich akurat czytam.

C.J. Tudor, pisząc tę powieść, mocno ułatwiła sobie pracę.

I nie chodzi mi teraz o wprowadzenie do niej mocno przemawiającego do nas dziś, w 2024 r., motywu pandemii oraz groźnego wirusa wyniszczającego, niespodzianka, płuca. Notabene autorka w posłowiu twierdzi, że było przeciwnie niż mi...

Rozwiń

Zwiń

„Ostro Pan licytuje, Panie Mróz” – taka myśl pojawiła się w mojej głowie gdy doczytałem do około dwóch trzecich „Berda”. Tak, położenie, w którym znaleźli się wtedy wykreowani przez Remka bohaterowie było jednym z tych, przy których jasnym jest, że albo pisarz ma na to wszystko jakiś rzeczywiście dobry pomysł, który pozwoli mu całą tę sytuację wyjaśnić i wtedy powieść okaże się naprawdę dobrą, może i wybitną (lub zbliżającą się do wybitności) pozycją z dziedziny literatury popularnej, albo takiego pomysłu nie ma i wszystko skończy się bardzo dotkliwym rozczarowaniem. Tego typu momenty oczywiście są z reguły atrakcyjne dla czytelnika same w sobie, przykuwają uwagę i dają odbiorcy tekstu dużo literackiej satysfakcji, jest mocno, zaskakująco i na serio zaczynamy się zastanawiać nad tym, co się na kartach danej książki dzieje, próbować sami jakoś składać rozrzucone przez twórcę klocki – no, ale przede wszystkim sprawdzają ową kwestię posiadania przez autora pomysłu na dany tekst.

Można było swoją drogą w tamtym momencie pomyśleć, że doprowadzając całość do takiego momentu wrzenia (i dając nam nadzieję, że owa koncepcja jak sobie z tym wszystkim poradzić istnieje, wszak Najpłodniejszy nieraz już robił podobne rzeczy, nawet w tej samej serii i w dość podobnych okolicznościach tyczących sfery psyche tej samej postaci (czyli po prostu Wiktora Forsta, stałego protagonisty tego cyklu :))) Mróz stara się nam odpłacić za banalizm kilku wcześniejszych partii swojego dziełka. Serio, lokalny kacyk-mafiozo, stojący na czele przestępczej organizacji, pławiący się w luksusie, mający za nic życie nawet swoich podwładnych, uwielbiający zagadki dające jego ofiarom niby-szansę na uratowanie się? No, na tle złoli wcześniej przez Remka tworzonych ten ani nie porażał oryginalnością, ani też specjalnie nie pociągał. W tym kontekście to, jak bardzo autor starał się potem dodać mu demonicznych właściwości (właśnie, nawet wprost używał wobec niego określeń pochodnych od słowa „demon”!) właściwie nieco bawiło. Nie, Panie Mróz, on nijak nie przebijał Gjorda Hansena czy Piotra Langera, nie zbliżał się nawet do nich. Choć, uczciwie trzeba przyznać, ostro Pan pracował nad dodaniem mu czegoś, co by go wyróżniało i tę pracę w teście widać.

Swoją drogą z tymi zagadkami, to naprawdę miałem wrażenie, że Remek trafił przypadkiem na jakąś stronę internetową im poświęconą i to dlatego dodał Malmowi taką właśnie cechę jak zamiłowanie do nich :) Dodajmy na szybko, że podobnie tych kilka razy, kiedy widzieliśmy sceny z punktu widzenia różnych postaci i z lekkim przesunięciem czasowym jakoś tak nie porażało, to samo można powiedzieć o stanie upadku Forsta.

I moim zdaniem Najpłodniejszy przelicytował. Nie było super pomysłu, rozwiązanie które otrzymujemy aż się prosi o użycie określenia „pójście po linii najmniejszego oporu”. Jest po prostu banalne, nijak nie przystaje do tego, co ten moment w dwóch trzecich akcji obiecuje, za to np. oddaje niebagatelną rolę przypadkowi w łączeniu losów poszczególnych postaci.

Generalnie jednak fani Mroza będą pewnie z „Berda” zadowoleni: jest sporo z jego standardowej lekkości, jest duuuużo akcji Forst vs Osica (znowuż, to, co miało być lukrem, posypką, przyprawą dodającą daniu smaku tu oblewa je praktycznie całe, czy Pan aby znów nie chciał komuś czegoś zrekompensować, Panie Mróz?), są zawieszenia akcji (i nawet w pewnym momencie Forst jest zaatakowany przez niedźwiedzia!), no i jest rozbudowywanie Mrozowego uniwersum. Mam wrażenie, że to dla tych elementów duża część odbiorców sięga po te książki i te elementy tu jak najbardziej są. Aha, i na pewno jest dobrze oddana atmosfera górskich szlaków i świadectwo miłości Najpłodniejszego do gór, to jakimś cudem praktycznie zawsze się udaje w tej serii.

„Ostro Pan licytuje, Panie Mróz” – taka myśl pojawiła się w mojej głowie gdy doczytałem do około dwóch trzecich „Berda”. Tak, położenie, w którym znaleźli się wtedy wykreowani przez Remka bohaterowie było jednym z tych, przy których jasnym jest, że albo pisarz ma na to wszystko jakiś rzecz...

Rozwiń

Zwiń

„Czy Jeffrey Archer jest naiwny?”

To pytanie towarzyszyło mi podczas lektury „Córki Marnotrawnej”. Serio, ciężko mi było znaleźć na nie odpowiedź. Niektóre biznesowe, a w jeszcze większym stopniu polityczne, rozgrywki były ciekawe i nawet względnie niebanalne, inne zaś właśnie uderzająco naiwne. I naprawdę ciężko mi było znaleźć odpowiedź na pytanie o to, które z nich przeważały. Może zresztą to wrażenie potencjalnej naiwności nie nasuwałoby mi się tak jednoznacznie – bo, powtórzę to, część spośród intryg i podchodów były w tej powieści autentycznie zajmujące i wciągały – gdyby nie fakt, że w tym uniwersum można dosłownie ustawą znieść ubóstwo :) Uchwalić jeden akt prawny, do pracy nad którym zainspirowała naszą panią senator przypadkowa rozmowa z człowiekiem potrzebującym pomocy, i sprawić, że osoby z tej co on grupy już tej pomocy nie będą tak mocno potrzebowały.

Tak, polityka dominuje mocno końcowe partie tej powieści, tak mocno, że tuż po zakończeniu lektury dość trudno uwierzyć, że wchodzi ona na pełnej dość późno, tak w sumie to gdzieś około ostatniej jednej trzeciej tekstu. Moment ten jest zresztą w książce nader wyraźnie zaznaczony, no, ale zaraz po odłożeniu jej na półkę trochę ciężko w to uwierzyć. Ciekawe natomiast, że jest także coś, a raczej ktoś, kto równie wyraźnie dominuje początkowy etap tekstu, ten poświęcony dzieciństwu i dojrzewaniu Florentyny – jej angielska guwernantka. Tak, ta postać, niewymieniona ni razu w „Kane’e i Ablu”, tu rzutuje na wszystko. Nie wiem, czy autor chciał, by ta część jego dziełka taka właśnie była – brytyjska, jak z jakiejś klasycznej, powstałej w tym kraju powieści o młodej dziewczynie – wiem, że taka właśnie w znacznej części jest. I to przez tę właśnie postać, jej zachowania i to, co swojej podopiecznej przekazuje. I kupujemy to, jej manieryzm nie razy zbytnio, lubimy ją, jest tak, jak pisarz chciał by było.

W ogóle o sporej liczbie rzeczy w tej książce można tak powiedzieć – kupujemy to. Popatrzcie na sferę uczuciową Florentyny: to, jak rozmawia ona z mężczyzną, którego kocha, jak wciąż podkreślają to łączące ich uczucie – wszystko to miało wielki potencjał, by na dłuższą metę wkurzać. A nie wkurza, wierzymy w tę miłość, widzimy siłę tego uczucia. Podobnie na plusik zaliczam to, że główna bohaterka bynajmniej nie zawsze wygrywa, ba, ponosi też w życiu olbrzymie straty, oraz że nawet, pod wpływem zdobywanej o świecie wiedzy, zmienia poglądy – i to już będąc w Kongresie.

Swoją drogą dopiero teraz rozumiem, czemu Remigiusz Mróz określa zdaje się Jefferey Archera jako jednego ze swoich najważniejszych literackich mistrzów – liczba ciekawostek i przede wszystkim efektownych cytatów z amerykańskich polityków w „Córce…” zbliża się do tej z powieści Najpłodniejszego. Ale moim zdaniem nasz rodak robi to nie tyle może lepiej, ile bardziej efektownie. Bardziej, cóż, w stylu literatury popularnej.

PS: W tym czasie Demokratka będąca katoliczką i startująca do Kongresu z Illinois (obecnie jeden z najbardziej progresywnych stanów w USA) musiała się tłumaczyć z tego, dlaczego nie jest w stu procentach pro-life i dopuszcza wyjątki w których aborcja może być uzasadniona, dziś coś absolutnie niewyobrażalnego.

„Czy Jeffrey Archer jest naiwny?”

To pytanie towarzyszyło mi podczas lektury „Córki Marnotrawnej”. Serio, ciężko mi było znaleźć na nie odpowiedź. Niektóre biznesowe, a w jeszcze większym stopniu polityczne, rozgrywki były ciekawe i nawet względnie niebanalne, inne zaś właśnie uderzająco ...

Rozwiń

Zwiń

Dwie rzeczy trzeba tej powieści oddać:
1) Ma naprawdę dobry początek. Mocny, świetnie napisany, wciągający, sprawiający, że chce się czytać, że chce się obcować z tym światem, wykreowanymi przez Miniera bohaterami i zdarzeniami,
2) To początkowe wrażenie udaje się autorowi rozciągnąć na nieco dłuższy czas, nie znika ono po pierwszych kilku czy chyba nawet kilkunastu stronach. Ciekawe, że dość trudno podać konkretny moment, kiedy to już go nie ma, jego wygaszanie trwa na tyle długo, że nie zauważamy tej chwili. Tej, gdy przestaje być „mocno”, ale i tej, gdy tekst nie jest już po prostu tak sprawnie napisany.

I to w sumie tyle, gdy idzie o to, co mogę dobrego o „Lucii” napisać :) Poza tym, cóż, wieje z niej schematyzmem, przewidywalnością, i – od owego nieokreślonego momentu – przeciętnością. Pisarz oczywiście podejmuje dzielną walkę z tymi elementami, mnożąc zwroty akcji (czy też raczej cosie, które mają owe zwroty akcji przypominać) dodając coraz to nowe postacie, lokacje, teorie, miniwykładziki o historii sztuki (choć ten element tak naprawdę totalnie olewa, zwłaszcza na tle tego, jakie znaczenie sztuka miała mieć w tej powieści, szkoda, gdyby była tu jakakolwiek wiedza na temat barokowego malarstwa hiszpańskiego, nawet nie dobrze podana, jakakolwiek, to naprawdę wzbogacałoby tę książkę), nagle pojawiające się przemyślenia na temat języka ciała, dynamiki relacji w grupie studentów itd. Robiąc tak naprawdę kaskady tego wszystkiego, zwłaszcza owych usiłowań tworzenia zwrotów akcji, ale totalnie bez jakiegoś pomysłu, jak to wszystko ze sobą połączyć.

Swoją drogą to można by się zastanawiać, czy w ten sposób autor nie próbował czegoś przed czytelnikiem zasłonić. Ukryć czegoś, w szczególności może jednej, rzucającej się w oczy cechy tego swojego dziełka – uderzającej wręcz głupoty dużej części bohaterów. Serio ludzie z takimi brudami w kartotekach tak bardzo nie uważaliby, by to wszystko nie powychodziło na jaw? Naprawdę tak ciężko było pewne sprawy pokojarzyć (no choćby to, że ta postać to ta postać)? Mam jednak wrażenie, że nie, kaskady swoją drogą, głupota (której pisarz chyba zwyczajnie nie zauważał) – swoją.

Na tym tle ciekawie wypada tytułowa Lucia, która ma zdaje się stać się główną postacią całej kryminalno-sensacyjnej serii. Dowiadujemy się o niej sporo, jednocześnie zaś Minierowi udaje się nie epatować nas informacjami o niej. I kupujemy ją jako postać, z jej zdolnościami i słabościami, za to plusik. Choć… w pewnymi momencie nasza dzielna policjantka zabiera pewną rzecz z miejsca zbrodni (jednego z wielu miejsc zbrodni w tej pełnej kaskad powieści :)) ) z myślą „Potem to tam z powrotem podłożę i adwokat przestępcy nie będzie się mógł powołać na to, że zdobyłam ten dowód nieoficjalnie”.

…
…
…

Dosłownie tak właśnie robi.

W jednej z powieści Tany French policjant, w identycznej sytuacji, najpierw długo hamletyzował nad swoją decyzją, a potem postanowił, że po tej sprawie odchodzi ze służby, bo okazał słabość charakteru i w przyszłości nie będzie dawał gwarancji rzetelnego prowadzenia spraw. Lucia po prostu to robi i jest zadowolona z siebie.

Serio?

Dwie rzeczy trzeba tej powieści oddać:
1) Ma naprawdę dobry początek. Mocny, świetnie napisany, wciągający, sprawiający, że chce się czytać, że chce się obcować z tym światem, wykreowanymi przez Miniera bohaterami i zdarzeniami,
2) To początkowe wrażenie udaje się autorowi rozciągnąć na ni...

Rozwiń

Zwiń

Jeffrey Archer potrafi gawędzić. I w swojej najsłynniejszej zdaje się powieści nijak się z wykorzystaniem tej swojej umiejętności nie kryguje. Tak, z pewnością w tej książce jest dużo słów. Również wiele zdań, konstrukcji gramatycznych, także np. aluzji i nawiązań do historii politycznej USA z czasów, gdy działali obaj główni bohaterowie powieści. Dużo… może za dużo?

Sławny niegdyś serial będący ekranizacją „Kane’a i Abla” oglądałem co prawda wiele lat temu, ale pamiętam, że tam naprawdę się czuło emocje rozkwitające coraz to między oboma panami. Naprawdę widziałem tę nienawiść, rywalizację i całą resztę (bo to przecież nie od zawsze była nienawiść i rywalizacja). Tu… no właśnie, jakoś tak miałem przez cały czas wrażenie, że ten element zanika w owej powodzi słów. Swoją drogą może także w mnogości wydarzeń, jeżeli mamy przedstawione całe życie dwóch osób, to musi być tego wiele i może ciężko, by coś nie znikło, ale, no właśnie, w serialu chyba udało się tego uniknąć. Tak samo trochę ginie w tekście tej powieści opis Wielkiego Kryzysu, który powinien być powieściowym kontrapunktem (a moim zdaniem nie bardzo jest), ale też czymś, czemu przyglądamy się z fascynacją i „z otwartymi ustami”. A autorowi wyszło po prostu jedno z wielu wydarzeń do odfajkowania w tekście i tyle. Serio, brakowało mi mocno plastyczności opisu, przy tak wdzięcznym do plastycznych opisów przecież temacie. Czy np. końcowa kwestia nominacji dla Abla – pojawia się ona znikąd i tak samo niknie. To pierwsze mogę jeszcze wybaczyć, są poszlaki, że pisarz zrobił to celowo, to drugie nie bardzo. Jej utrata nie jest dla naszego emigranta takim problemem, taką porażką, jaką powinna być dla dramaturgii akcji. Ani też taką, jaką byłaby, gdyby nie był on tylko postacią literacką.

I, owszem, dość znacząco lepiej czytało mi się wczesne partie powieści, nim jeszcze drogi obu „braci” się ze sobą skrzyżowały. Zwyczajnie dlatego, że tam było na wszystko jakoś tak więcej czasu. Nawet na potworności, które były w tym czasie udziałem Abla.

Ale podkreślmy to – odnoszę wrażenie, że gdy nabiorę do powieści trochę dystansu, to to wszystko zyska w moich oczach. Właśnie ze względu na rozmiar Archerowego dzieła, ale też na jego wymiar. Prawdę mówiąc już teraz, zaraz po zakończeniu lektury, mam ochotę od czasu do czasu wracać do losowo wybranych partii „Kane’a i Abla” – to chyba silna poszlaka, że pozycja ta nie przypadkiem w wielu kręgach uchodzi już za klasykę.

W recenzjach powieści powraca często stwierdzenie, że obaj panowie byli niezwykle, niesamowicie wręcz toksycznymi ludźmi. Mój odbiór tego elementu powieści to dość ciekawe zagadnienie. Bardzo długo w ogóle nie zauważałem tej ich cechy, zachowywali się jak normalni nielaluśowie :) Okej, nie byli święci, ale na pewno nie byli nieprzyjemnymi czy właśnie toksycznymi ludźmi. Pod koniec, ale to w mniej niż dwudziestu ostatnich procentach tekstu problem zaczął się pojawiać z naprawdę sporą siłą. Nie wiem, czy Archer nagle sobie o nim przypomniał, czy jak, nie wnikam.

Jeffrey Archer potrafi gawędzić. I w swojej najsłynniejszej zdaje się powieści nijak się z wykorzystaniem tej swojej umiejętności nie kryguje. Tak, z pewnością w tej książce jest dużo słów. Również wiele zdań, konstrukcji gramatycznych, także np. aluzji i nawiązań do historii politycznej U...

Rozwiń

Zwiń

Ej, czy Coben w swoich pozostałych kryminałach czy thrillerach też tak bardzo starał się rozłożyć przed czytelnikiem literackie puzzle? Sprawić, byśmy składali fragmenty układanki, zastanawiając się, jak je do siebie dopasować? Serio, nie raz i nie dwa widziałem już u niego najbardziej podstawową zagrywkę zastosowaną w tej powieści: śledzimy losy większej liczby postaci i w finale łączą się one ze sobą, tak, że wszystko układa się jednocześnie w miarę spójnie, logicznie i jakoś tam poruszająco. To w sumie wręcz znak rozpoznawczy tych najlepszych, spośród dziełek tego pisarza („Na gorącym uczynku”, „Zostań przy mnie”). Okej, ale jakoś tak nigdy jak dotąd nie miałem w trakcie lektury jego książek tego wrażenia puzzlowości.

Co ciekawe nowoangielski autor nijak się tu nie krępował i obok kryminalnych kazał nam też składać, znajdujące się na trochę innym poziomie, puzzle tyczące życia osobistego postaci. Tę różnicę między oboma układankami nawet dość wyraźnie widać w tekście (dla mnie takim momentem, w którym uświadomiłem sobie tę dwupłaszczyznowość była scena z samochodem zwalniającym prędkość jazdy przed czyimś domem). I nijak to nie zgrzyta, nijak nie odczuwamy dysonansu, nijak nawet nie czujemy przesytu takim charakterem powieści. Znać tu rękę mistrza :)

Dobra, to teraz postawmy nieco szersze pytanie: czy pisząc w ten sposób Coben zyskał coś jeszcze więcej, jakiś literacki naddatek. Cóż, na pewno nie w tej najbardziej podstawowej sprawie, w kwestii ucieczki od najpoważniejszego zarzutu stawianego jego pisarstwu („jego fabułki zapomina się pięć minut po odłożeniu książki na półkę”). Minęło pięć minut odkąd zakończyłem przygodę z „Zachowaj spokój” i już nie do końca pamiętam, o co w tej książce chodziło :))))) Jeśli jednak nie brać pod uwagę tego jakże drobnego szczególiczku, to jest już naprawdę dobrze. Układamy sobie całą tę historię w głowach tak, jak autor sobie to zaplanował, wyciągamy wnioski, dajemy się lekko zmylać, wreszcie widzimy, jak losy dobrych i złych ludzi przeplatają się czasem w inny sposób, niż moglibyśmy się spodziewać (a to w sumie też jest jakiś tam warty uwagi literacki naddatek). Ba, w końcówce nawet lekko się wzruszamy (scena nauczyciel vs matka, na mnie podziałało), a to przecież o to chodzi w tych końcowych scenach spotkań postaci.

Generalnie cechą rozpoznawczą tej powieści jest to, że z jednej strony jest tu naprawdę wiele rzeczy, wątków, osób, przemyśleń (i filozofuje intensywnie główna negatywna postać), nawet miejscówek (od kancelarii Hester Crimstein, ba, nawet od luksusowego hotelu, po zaułki w dzielnicy nędzy), z drugiej zaś nie męczy nas to w żadnym stopniu i w sumie to chcielibyśmy tego wszystkiego jeszcze więcej. Za to daję tej książce aż, mocno, mocno naciągane 8/10.

Aha, charakterystyczny, ironiczno-śmieszkowaty styl Cobena też tu oczywiście jest, choć nieco stonowany.

A tak swoją drogą, to dobrze by było, by Mróz przeczytał „Zachowaj spokój” i spróbował się nauczyć od amerykańskiego kolegi po piórze, że jednak można tworzyć niewkurzające a jednak jak najbardziej podmiotowe w tekście dzieci.

Ej, czy Coben w swoich pozostałych kryminałach czy thrillerach też tak bardzo starał się rozłożyć przed czytelnikiem literackie puzzle? Sprawić, byśmy składali fragmenty układanki, zastanawiając się, jak je do siebie dopasować? Serio, nie raz i nie dwa widziałem już u niego najbardziej pod...

Rozwiń

Zwiń

Czasem jest tak, że autorowi czy autorce danej powieści bardzo zależy na tym, by tworzony przez niego czy ją tekst był bardzo przejrzysty, „łatwy w odbierze”. Taki ktoś stara się o to bardzo, bardzo i w końcu okazuje się, że te starania owej osoby zdominowały książkę w takim stopniu, że dokładnie wszystko w niej jest nimi „zarażone”. Wszystko - także te elementy, które tymi staraniami objęte nie były. Brzmi skomplikowanie i tak, że trudno ogarnąć ocb? :) No to jeżeli tak, to zapraszam do lektury „Trzcinowiska”, bo to jest dokładnie ten wypadek :)

Tak, to się mocno rzuca w oczy od początku lektury: jest jak w stereotypowej powieści dla nastoletnich dziewcząt :) Przyjemnie i gładko. I, owszem, tak, że te cechy odczuwamy także tam, gdzie odczuwać ich ewidentne nie powinniśmy. No, popatrzcie na tę początkową scenę niby-łóżkową. Czy tylko mi wyglądała ona, jak jakieś nawiązanie do gatunku noir, w ogóle do twórczości Raymonda Chandlera? Prywatny detektyw w łóżku z nieznaną dziewczyną, ten obrazek może budzić takie właśnie skojarzenia – jednocześnie zaś styl poraża ową dziewczętością. Tak, owszem, jest to uderzający wręcz dysonans. Potem zresztą autorka stara się w pewnym dalszym momencie teksty usprawiedliwić przez chwilkę to wydarzenie i wychodzi to w sumie jeszcze zabawniej.

I taka jest już cała ta powieść: z jednej strony owa specyficzna lekkość stylu, z drugiej morderstwa (tak, Wójcik chyba przeczytała w jakimś poradniku dla aspirujących adeptów sztuki pisarskiej, że nic tak nie podkręca kryminału jak drugi trup już w trakcie akcji i dokładnie się do tej porady zastosowała), rodzinne tajemnice, zderzenie praktyki policyjnej z lat dziewięćdziesiątych z tą dzisiejszą, tajemnice lekko szemranych, mniej lub bardziej prowincjonalnych biznesmenów. Wszystko to przelatuje przez nas, bo styl, tworzony przez pisarkę tak, by totalnie nie stawiał czytelnikowi oporu, przekłada się, „promieniuje”, na te elementy. No, może dramat rodziny trochę pod koniec czujemy, ale tylko na zasadzie przejścia ilości w jakość, mamy tu tyle takich elementów – i, uczciwie trzeba przyznać, autorka konsekwentnie unika epatowania, nie ma w tej książce przemocy domowej, czy molestowania seksualnego (jego to w zasadzie nie ma, jest maleńki rysik, umiejscowiony jednak, podkreślmy to, poza środowiskiem domowym) – że ciężko, by to trochę nie zadziałało. Ale, naprawdę, tylko trochę.

Choć, jak nad tym z perspektywy pomyśleć, to to, co się działo w tej rodzinie rzeczywiście było… niebanalne. Za to w sumie dodaję punkcik.

Ciekawie na tym tle wygląda kreacja głównego bohatera, który ma się stać główną postacią całego cyklu. Widać, że Wójcik bardzo chciałaby zastosować tu metodę „Show, don’t tell”, pokazać nam, jaki on jest wspaniały i super, bez mówienia o tym jaki on jest wspaniały i super wprost. I przez cały czas mamy wrażenie, że to jest takie „Chciałabym, a boję się” :) Z początku elementy mówienia o tym wprost pojawiają się w tekście, potem znikają, niby dalej się czegoś o naszym detektywie dowiadujemy, ale wiele tego nie ma, tak, że w sumie pozostaje nam wierzyć w to, co pisarka z początku powiedziała nam bezpośrednio. I w tym wszystkim ginie nawet to końcowe przybrudzenie go. Pod koniec Zamojski robi coś, cóż, obiektywnie dość złego, co więcej jednak coś, co taki Myron Bolitar, czy inny Jakub Mortka uznaliby za czyn bardzo, bardzo podły. Coś od czego nie podawaliby mu ręki i nie przyjęli go do Klubu Wspaniałych Powieściowych Śledczych. I robi to bez zmrużenia oka, bez chwili wahania. Ma ta zagrywka spory potencjał pisarski i… i przelatuje przez nas, ledwo to dostrzegamy.

W sumie to nawet elementy umiejscowienia powieściowego świata w naszej rzeczywistości (w pewnym momencie jest mowa o pewnym głośnym wydarzeniu u jednego z naszych sąsiadów ze wschodu) są w „Trzcinowisku” zrobione tak, że kojarzy nam się hasło „Chciałabym a boję się” – jest jakaś tam wzmianeczka i tyle.

Powyżej użyłem w odniesieniu do tej powieści słowa „niebanalne”. Niech więc tu, w finale tej recenzji, końcowy jej wniosek wybrzmi nader jasno: cała intryga jako taka poraża wręcz w tej książce banalnością i sztampowością. Od początku domyślamy się, co się tam wydarzyło i rozwiązanie fabularnie nie zaskakuje nas w żadnym stopniu. Pod tym względem pisarka nie postarała się nijak, ten, wzmiankowany już rodzinny element ratuje tę sytuację w niewielkim tylko stopniu. Jest to tym bardziej uderzające, że totalnie na marginesie powieści znajduje się o wiele potencjalnie bardziej interesująca sprawa zaginionego motocyklisty, ledwo przez Wójcik tknięta.

Czasem jest tak, że autorowi czy autorce danej powieści bardzo zależy na tym, by tworzony przez niego czy ją tekst był bardzo przejrzysty, „łatwy w odbierze”. Taki ktoś stara się o to bardzo, bardzo i w końcu okazuje się, że te starania owej osoby zdominowały książkę w takim stopniu, że do...

Rozwiń

Zwiń

Okej, trzeba rozpocząć od stwierdzenia faktu, że jest taka jedna pewna, niezaprzeczalna konkluzja związana z tym tekstem. Wniosek, z którym wszyscy się chyba zgodzą, który nie wzbudzi prawdopodobnie żadnych kontrowersji.

To jest teledysk.

Zmontowany klip, niczym ze złotej ery MTV, jakieś dwie-trzy dekady temu. Sposób pisania, przedstawiania wydarzeń, wtręty odautorskie, uwagi czynione przez narratora (tak, to chyba w tym wypadku adekwatniejsze słowo niż „przemyślenia” :)), to, jak zredukowano (choć nie wyzerowano, ona tu jakoś tam jest) psychologię postaci, ich wprowadzanie i wyprowadzanie z tekstu – wszystko to konsekwentnie buduje ową teledyskową formę „Czarnej Wilczycy”.

Co natomiast ciekawe, to to, że o ile ten ogólny charakter powieści nie ulega według mnie wątpliwościom, o tyle bardzo trudno rozstrzygnąć, w jakim stopniu przekłada się on na konkretne cechy tej książki. Popatrzcie np. na to, w jakim stopniu ograniczono tu, wbrew wszystkiemu temu, czego moglibyśmy się spodziewać, rolę tytułowej bohaterki i tego, co jest z nią powieściowo związane – pojawia się raptem kilka razy, no, właśnie, miga nam tylko, tak ona sama, jak i jej charakter, to, co ją wyróżnia, nawet ten niby wielki plot twist z nią związany ledwo właściwie odnotowujemy, ale… ale naprawdę trudno powiedzieć, w jakim stopniu jest to wina owego sposobu, stylu w jakim jest to napisane, w jakim zaś po prostu tak wyszło i tyle. Bo, serio, czytając czasem miałem wrażenie, że podobnie byłoby i gdyby Gómez-Jurando pisał normalnie, po chwili zaś (choć chyba jednak nieco rzadziej), że powoduje to właśnie ten teledyskowy charakter jego dziełka.

I tak było ze wszystkim tu, na czele z faktem, kto okazał się być tym winnym. Interesujące, że przeniosło się to nawet na naszą główną parkę śledczych. Pierwszą część tej serii czytałem już jakiś czas temu, ale mam wrażenie, że tam spor dowiedzieliśmy się o Antonii, jej widzeniu świata itd. Tu jest tylko info, że zna wiele języków obcych, lub pojedyncze słowa z nich (a właśnie, w „Czerwonej Królowej” był w ogóle ten element? czy tu się nagle pojawił, bo autor uznał sobie, że fajnie by było, gdyby wykreowana przez niego jakże niezwykła postać miała dodatkowo i taką cechę?) i jedno, jedyne przypomnienie, że „jej umysł jest jak dżungla pełna małp” (tj. małpy akurat pokazują się często, przypomnienie samo w sobie jest jedno). Jon również nie jest już modnisiem i w ogóle jego cechy jakoś wyparowały, jest, no, wiernym giermkiem Antonii (choć akurat nawet i to wiernogiermkowstwo nie przemawia tu do nas tak naprawdę).

Powyżej ten zarzut chyba nie do końca wybrzmiał, więc powtórzmy to: biorąc tę książkę do rąk możemy, jako czytelnicy, liczyć na jakąś konfrontację między Czerwoną Królową a Czarną Wilczycą. Spodziewamy się i mamy wszelkie prawa się spodziewać jakiegoś postawienia ich naprzeciwko siebie, może nawet ich pojedynku jeden na jednego, fizycznego, czy intelektualnego. Ba, są partie tekstu, w których pisarz zdaje się budować podwaliny pod coś takiego właśnie. A potem nijak tego nie otrzymujemy, w żadnym stopniu. Rozczarowanie? Moim zdaniem tak, tym bardziej, że jest to trochę poświęcone na ołtarzu tego wielkiego w zamierzeniu Gómeza-Jurando plot twistu, który to plot twist też żadnego wrażenia nie robi.

Po zakończeniu lektury w głowie zostaje nam tylko to ogólne wrażenie teledysku, sztampowy opis rosyjskiej mafii, kilka głupotek (tak, na pewno tak trudno się było domyślić, że to była pralnia pieniędzy, nie wystarczyło średnio inteligentnej osobie spojrzeć na szyld, by się tego z miejsca domyślić, jasne), totalnie na siłę zrobiony cliffhanger na końcu i, akurat dla odmiany ciekawa i nieźle podana, historyjka o żydowskim sklepikarzu. Mało.

Okej, trzeba rozpocząć od stwierdzenia faktu, że jest taka jedna pewna, niezaprzeczalna konkluzja związana z tym tekstem. Wniosek, z którym wszyscy się chyba zgodzą, który nie wzbudzi prawdopodobnie żadnych kontrowersji.

To jest teledysk.

Zmontowany klip, niczym ze złotej ery MTV, jakieś...

Rozwiń

Zwiń